لجستیك، فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مرتبط با حمل و نگهداری كالا از مبدأ تا محل مصرف كه با هدف تامین نیاز مشتری، شامل جریان‌های درونی و بیرونی، درون‌سو و برون‌سو انجام می‌گیرد.
لجستیك چیست؟
مهم‌ترین عامل رقابت صنایع، تولیدكنندگان و ارائه‌كنندگان خدمات، هزینه‌های موجود در زنجیره‌های تامین است. صاحبان كالا و مدیران زنجیره‌های تامین تلاش‌های گسترده‌ای در جهت كاهش این هزینه‌ها صورت می‌دهند. از جمله این تلاش‌ها انجام مطالعات برنامه‌ریزی لجستیك و حمل‌ونقل است و در این میان، مطالعات كاربری زمین در برنامه‌ریزی حمل‌ونقل و طراحی مكانی شبكه حمل‌ونقل نقش ویژه‌ای دارند. محل قرارگیری نقاط تولید و جذب سفر در زنجیره‌های تامین و همچنین مسیرهای ارتباطی آن‌ها از مهم‌ترین ورودی‌های هر پروژه برنامه‌ریزی در زمینه لجستیك و حمل‌ونقل است.
یكی از راه‌حل‌هایی كه از دهه ۱۹۷۰ در اروپا به منظور افزایش بهره‌وری در زنجیره تامین و كاهش هزینه‌های لجستیك ارائه شد و به سرعت جایگاه ویژه‌ای در مدیریت زنجیره تامین یافت، ایجاد نقاط خاص لجستیكی با هدف تجمیع فعالیت‌های لجستیك، تخصصی‌سازی و افزایش كیفیت و گستره خدمات لجستیك بود. این نقاط كه با انواع و عناوین مختلفی در جهان شناخته می‌شوند در واقع ارائه خدمات عمومی لجستیك و خدمات ارزش افزوده به جریان‌های كالا را بر عهده دارند. اما انواع خدماتی كه در آن‌ها ارائه می‌شود، انواع دسترسی‌های حمل‌ونقلی و سطح عملكردی این مراكز در مفهوم، نام و تعریف هر نوع از مراكز تاثیرگذار است. در ادامه با توجه به این ویژگی‌ها مفاهیم مراكز لجستیك شرح داده خواهد شد.
همان‌گونه كه گفته شد، هدف اصلی مراكز لجستیك، ارائه خدمات عمومی و ارزش افزوده لجستیكی به جریان‌های كالاست.
جریان درون‌سو كه مدیریت تامین نیز گفته می‌شود، به معنای تامین مواد اولیه است كه معمولا به صورت فله در حجم‌های بالا و عموما با استفاده از كشتی یا قطار حمل می‌شود. این نوع بار در مراكز تولیدی و صنعتی تبدیل به محصولات نهایی شده و به انبارها منتقل می‌شود تا با استفاده از روش‌های حمل سبك‌تر به مراكز توزیع نهایی و خرده‌فروشی‌ها و در نهایت به مشتری نهایی ارسال گردد.
مدیریت توزیع یا جریان برون‌سو از مرحله تولید آغاز شده و تا مشتریان نهایی ادامه می‌یابد. از دیگر جریان‌های لجستیك، جریان معكوس است كه مربوط به بازیافت یا امحای پسماند كالاها پس از استفاده است. فعالیت‌های مربوط به باز تولید و بازسازی نیز از جمله اقداماتی است كه در طول جریان لجستیك معكوس صورت می‌پذیرد. با افزایش توجه به حفاظت از محیط زیست و مفاهیم لجستیك سبز، توجه به جریان معكوس رواج زیادی در صنایع یافته است. جریان دیگری كه در كلیه مراحل مدیریت لجستیك و زنجیره تامین وجود دارد جریان اطلاعات است كه همه بخش‌های زنجیره را به هم ارتباط می‌دهد و در صورت كاركرد مناسب، در بهینگی عملكرد زنجیره لجستیك نقش بسزایی خواهد داشت.
عملكردهای كلی لجستیك را می‌توان شامل حمل‌ونقل، انبارداری، مدیریت موجودی، سامانه‌های اطلاعاتی، تامین، مدیریت سفارش‌ها، خدمات مشتریان، بسته‌بندی و لجستیك معكوس دانست و مدیریت زنجیره تامین تجمیع مدیریت همه این فعالیت‌ها از نقطه آغازین (تامین‌كنندگان) تا نقطه پایانی (مصرف‌كنندگان نهایی) است. بنابراین می‌توان تعریف لجستیك را به صورت زیر بیان نمود:
لجستیك: فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر خدمات و اطلاعات مرتبط با حمل و نگهداری كالا از مبدأ تا محل مصرف كه با هدف تامین نیاز مشتری، شامل جریان‌های درونی و بیرونی، درون‌سو و برون‌سو انجام می‌گیرد.
مهم‌ترین مسئله در میان صاحبان كالا و فعالان زنجیره تامین در حوزه لجستیك، كاهش هزینه‌های مرتبط بر فعالیت‌های لجستیك و به تبع آن كاهش هزینه‌های زنجیره تامین است. امروزه در جهان بهترین نوع زنجیره تامین از نظر هزینه، تمركز فعالیت‌های مرتبط با تجمیع و توزیع در یك محل است كه هزینه‌های حمل‌ونقل، انبارداری و كنترل و جابجایی موجودی را به دلیل ایجاد مقیاس كاهش می‌دهد. بنابراین وجود مراكزی كه این گونه خدمات را ارائه كنند با ایجاد تمركز، صرفه ناشی از مقیاس و ارائه تخصصی خدمات با كیفیت بالا می‌تواند دغدغه كاهش هزینه صاحبان كالا را كاهش دهد. این مراكز كه در نوع عمومی خود، مراكز لجستیك نامیده می‌شوند.
منبع: mrud.ir