سال‌هاست ایران هم جزو کشورهایی شده که گذرنامه یا پاسپورت بیومتریک برای شهروندان خود صادر می‌کند. تراشه قرار داده شده در پاسپورت‌های الکترونیکی در واقع یک تراشه RFID است
این روزها فیلمی در شبکه‌های اجتماعی جنجالی شده که در آن نشان می‌دهد تراشه الکترونیکی در گذرنامه‌های ایرانی وجود دارد. گروهی با ادعای مکان‌یابی به وسیله این تراشه در حال پخش این ماجرا هستند و می‌گویند این تراشه GPS است و برای ردیابی افراد در پاسپورت قرار گرفته است. اما واقعا این تراشه یا چیپ داخل پاسپورت به چه درد می‌خورد و چرا وجود دارد؟ تقریبا در ۹۰ درصد دنیا حالا دیگر پاسپورت‌ها الکترونیکی یا به‌عبارتی دارای یک تراشه مخصوص شده‌اند؛ مسئله‌ای که برای جلوگیری از جعل گذرنامه‌هاست و همچنین در مواردی روند احراز هویت را سرعت می‌بخشد.
سال‌هاست ایران هم جزو کشورهایی شده که گذرنامه یا پاسپورت بیومتریک برای شهروندان خود صادر می‌کند. تراشه قرار داده شده در پاسپورت‌های الکترونیکی در واقع یک تراشه RFID است؛ همان تراشه‌ای که در وسایل مختلف ما مثل کارت مترو و اتوبوس، کارت‌های پرسنلی و صدها مورد دیگر وجود دارد. در تراشه RFID درون پاسپورت‌های الکترونیکی تنها اطلاعات هویتی ذخیره می‌شود و کاربرد دیگری ندارد، چون اصولا این تراشه‌های الکترونیکی نه باتری دارند و نه به آنتنی متصل هستند که سیگنال‌ها را دریافت و ارسال کنند.
چرا تراشه؟
به‌صورت معمول تراشه‌های به‌کار رفته در پاسپورت‌های الکترونیکی حافظه‌ای ۳۲ کیلوبایتی دارد و اطلاعاتی مانند تشخیص چهره، اثر انگشت و اطلاعات عنبیه چشم افراد در آن ذخیره می‌شود تا در گیت‌های ورودی کشورها باعث تسریع روند کارها شوند. اگر پیش از این برای جعل پاسپورت جاعلان تلاش در کپی و مشابه‌سازی مدارک می‌کردند، اکنون با این چیپ کار جعل بسیار سخت‌تر از گذشته شده است.
هر گذرنامه و تراشه یک شماره شناسایی غیرقابل کپی‌برداری دارد تا امکان هرگونه جعل یا سرقت کاهش یابد. دستگاه‌های اسکنر گذرنامه‌ها هم باید از توابع درهم‌ساز(هش) و امضای دیجیتال برای خواندن اطلاعات گذرنامه‌ها استفاده کنند.
جنجال همیشگی
شاید به‌تازگی ماجرای پاسپورت با انتشار یک فیلم جنجالی شده است اما نخستین‌بار نیست که در کشور افراد ناآگاهی دست به چنین کارهایی می‌زنند. در یکی از نمونه‌ها فیلمی در شبکه‌های اجتماعی با عنوان نصب دستگاه‌های شنود در درختان تهران دست‌به‌دست می‌شد که در آن فردی قطعه خاصی را از داخل درخت‌ها درمی‌آورد و به‌خاطر داشتن چیپی داخل قطعه آن را دستگاهی برای استراق سمع و شنود می‌خواند.
آن چیزی که به‌عنوان دستگاه شنود معرفی می‌شد، در واقع یک تگ RFID بود. استفاده از تگ‌های RFID در مدیریت فضای سبز و فعالیت‌های زیست‌محیطی هم در شهرهای بزرگ جهان بسیار مرسوم است. در واقع این تگ‌ها به‌صورت الکترونیکی همان کاری را انجام می‌دهند که به‌صورت سنتی بر عهده پلاک‌های نصب شده روی درخت‌ها بود. تگ‌های RFID برای درخت‌ها به‌صورت میخ طراحی شده تا به راحتی در تنه درخت قرار بگیرند و در مقابل مثلا هرس درخت هم از آن جدا نشوند.
اطلاعات مربوط به هر درخت مانند تاریخچه، سن، وضعیت و سابقه بیماری احتمالی و... در چیپ قرار داده شده ذخیره می‌شود. دستگاه‌های ویژه‌ای وجود دارند که مسئولان مربوطه می‌توانند به وسیله آن در مواقع لازم اطلاعات تگ را بخوانند و از همه آمار و وضعیت درخت سر دربیاورند.
چرا RFID مهم است؟
سامانه شناسایی امواج رادیویی یا Radio Frequency Identification تقریبا در جیب هریک از ما قرار دارد. این فناوری سامانه شناسایی بی‌سیمی است که قادر به تبادل داده‌ها به‌وسیله برقراری اطلاعات بین یک Tag که به یک کالا، شیء، کارت و… متصل شده‌است و یک بازخوان (Reader) است. سامانه‌های RFID از سیگنال‌های الکترونیکی و الکترومغناطیسی برای خواندن و نوشتن داده‌ها بدون تماس بهره‌گیری می‌کنند.
استفاده از تگ‌های RFID دیگر تقریبا در هر حوزه‌ای رایج است. کارت مترو یا اتوبوس شما تگی از همین نوع دارد که اطلاعات شارژ حساب شما را نگهداری می‌کند. وقتی آن را نزدیک دستگاه مخصوص نگه می‌دارید میزان لازم از حساب شما کسر می‌شود. کارت‌های پرسنلی که به‌صورت بی‌سیم روی دستگاه ساعت‌زنی قرار می‌گیرد هم تگ مشابه RFID دارد که اطلاعات پرسنلی فرد را نگهداری می‌کند.
چرا جی‌پی‌اس نیست؟
تراشه‌های RFID بسیار متفاوت از جی‌پی‌اس هستند. تراشه‌های جی‌پی‌اس برای کار نیاز به منبع تغذیه دارند. به‌صورت معمول در بسیاری از گجت‌ها این منبع تغذیه باتری است که باید هرچند وقت یک‌بار شارژ شود. مثلا در خودروهایی که به جی‌پی‌اس مجهز هستند این منبع تغذیه به وسیله باتری ماشین شارژ می‌شود. حتی ردیاب‌های کوچک که برای مثلا حیوانات هم استفاده می‌شوند چنین باتری‌ای دارند که باید شارژ شوند. جی‌پی‌اس مخفف سیستم موقعیت‌یابی جهانی است که در واقع این فناوری داده‌های دریافتی از 24ماهواره را برای مکان‌یابی در اختیار قرار می‌دهد.